Nghe gì, thấy gì

Có lần Nguyễn Du gặp một cô gái tên Cúc, có nhan sắc và giỏi thơ nhạc hoạ, Cúc lớn tuổi rồi mà vẫn chưa chồng, nên ông ghẹo "Trăm hoa đua nở mùa xuân. Cớ sao cúc lại muộn màng về thu". Ngay lập tức, cô Cúc đáp "Cũng vì tham chút nhuỵ vàng. Cho nên Cúc phải muộn màng về thu". Nguyễn Du im lặng, vì cô gái đã dùng "một chút tham" để giải thích hiện tượng hoa cúc nở vào mùa thu và cũng giải thích cho chính mình. Tham dường như là một đề tài quá lớn cho nhân loại. Theo từ điển thì tham có nghĩa là "muốn có thêm", như tham tiền, tham sắc, tham quyền, tham danh, tham lợi, tham ăn,... Người ta xem "tham" là chân ga để đẩy chiếc xe đi, không có nó, xe không chạy được. Nhưng cũng có một cái chân phanh (chân thắng) để hãm bớt, nếu không sẽ gây tai nạn. Những người ngã ngựa trong nhân loại xưa nay, đều bỏ quên chân phanh này. 

Nguyễn Công Trứ là một trí thức tài năng bậc nhất của lịch sử Việt, gắn liền với những bài thơ chí lớn ngút ngàn và những lần khai hoang lấn biển, lập nên những huyện rộng lớn như Tiền Hải (tỉnh Thái Bình) hay Kim Sơn (tỉnh Ninh Bình), những lần công tác ở An Giang hay Quảng Ngãi hay Thừa Thiên Huế, một đời lên voi xuống chó, những lúc hiển hách nhất và những lúc tủi nhục nhất đều nếm trải. Ông viết "Thế thái nhân tình gớm chết thay. Lạt nồng trông chiếc túi vơi đầy. Hễ không điều lợi, khôn thành dại. Ðã có đồng tiền, dở cũng hay!". Ông viết "10 ông đáo tụng đình (tức liên quan pháp luật) thì 8 ông tham tiền, một ông tham sắc, một ông tham danh", nên ông đã từ bỏ tất cả, về quê, cưỡi bò vàng đeo lục lạc, ngất ngưỡng rong chơi mỗi chiều. Quan hệ người-người tan vỡ, cũng đại đa số là do tham. 

“Dò sông dò biển dễ dò, nào ai lấy thước để đo lòng người“. Nhưng thử lấy tiền ra đo, một số lòng người đo được bằng tiền. Nhiều người có thể giữ mình ở mức vài ba triệu, nhưng có thể thay đổi trước vài ba tỷ. Nhưng cũng có kẻ trước tiền bạc không hề gục ngã, vẫn giữ vững giá trị và bản lĩnh của mình. Tiền bạc là chủ đề rất khó, nên các bạn trẻ cần chuẩn bị một thái độ ứng xử phù hợp để có thể bắt nó làm nô lệ, làm phương tiện để mình đạt được mission của cuộc đời. Nếu không, nó sẽ trở thành ông chủ, sai khiến mình, khiến mình khổ miết. Rồi lúc chết đi, mới giở nắp quan tài thều thào nói lời cuối, rằng “ngày xưa tui biết tiền chết không mang theo được như vầy thì tui đã khác. Nói xong đóng nắp quan tài lại rồi chết” (trích tác phẩm “một cái chết dễ thương”-TnBS xuất bản năm 2016).

Mình có một người bạn học chung cấp 1, sau đó chuyển trường. Bẵng bao năm mất liên lạc, bạn ấy tự tìm đến. Lúc đó mình vừa mở công ty. Bạn đến kể chuyện hoàn cảnh phải nghỉ học ra sao. Mình giữ lại nhà chơi, 3 ngày đãi tiệc nhỏ, 5 ngày đãi tiệc lớn, hướng dẫn và cho bạn làm thủ quỹ công ty. Mình đi cả ngày, có một người thân tín quen biết từ lâu giữ tiền giùm thì cũng yên tâm. Đi thu tiền khách hàng, lần nào cũng bình thường, vài ba triệu, bạn đem về đầy đủ. Có lần bạn thu 50 triệu, chiều đó mọi người trong công ty ngồi đợi mãi. Rồi bạn về rất khuya, bảo là bị rớt mất lúc đổ xăng, thề thốt khóc lóc um sùm, viết giấy cam kết sẽ trả lại, và tới giờ không liên hệ lại. Mình mất ngủ cả mấy đêm cân nhắc cách giải quyết, vì biết bạn dùng số tiền đó để đổi lấy xe tay ga bạn hằng ao ước. Cuối cùng thì mình quyết định không làm lớn chuyện, nhắn tin bỏ qua cho bạn ấy luôn, vì giá trị của bạn ấy chỉ là 50 triệu. Đúng mức giá ấy, bạn đã bán mình. May mắn là mình chỉ mất 50 triệu chứ sau này doanh thu công ty lên mấy trăm tỷ, không biết ra sao. Lòng thì rất buồn vì mất bạn hơn là mất tiền, vì tiền thì kiếm lại được dễ hơn. 

Lúc thành lập 30 nhóm tình nguyện "thu mua nông sản miền núi, tập kinh doanh, lãi dùng mua áo ấm cho trẻ em vùng cao", có nhiều chuyện rất vui, vì lòi ra bản chất của rất nhiều người. Có bạn đến với chương trình với tâm rất sáng, vài triệu tiền lãi thì nộp vô nhóm ngay, nhưng thấy lãi 20 triệu trong 1 tuần thì nghĩ khác, vội vã rời nhóm để tự kinh doanh, tự kiếm lợi cho cá nhân mình ngay chứ ngu gì. Có nhóm say tiền nên ban tổ chức nói gì cũng không nghe, yêu cầu công khai tài chính là phớt lờ. Có nhóm kiếm được vài ba chục triệu thì tự ý “cho mỗi bạn 1 cặp vé về quê ăn tết, vì tiền này là công sức của chung”, "ít ra cũng có lợi đôi chút thay vì bỏ tiền túi". Có bạn thì lấy tiền nhận mua nho giùm rồi không chuyển hàng khiến nhóm kia khóc lóc. Dù các hiện tượng này chỉ là cá biệt trong 400 tình nguyện viên vô cùng tử tế, nhưng mới thấy, đụng tới tiền bạc, kẻ kém bản lĩnh chắc chắn thay đổi. Dù hôm trước nghe chuyện, người này sẽ phê bình người kia, nhưng đến khi có chút tiền trong tay, chính mình lại hành xử khác. 

Hàng chục lần cho ai đó mượn tiền, dù chỉ vài ba chục triệu, mình gọi lại thì không nghe máy, nhắn tin không trả lời, một đi không trở lại như dũng sĩ Kinh Kha qua sông Dịch Thủy. Cho mượn thì biết trước là đã mất, nên mình chuẩn bị tinh thần, không bị sốc gì cả. Và may mà mình sản xuất nấm rơm cũng có tiền, nấm rơm cứ tưới nước là “mọc lên như nấm”, chứ làm ăn khó thì cũng đã lao tới nhà chúng nó, sống mái một phen vì cục tiền kia. Sẽ xõa tóc rũ rượi trước thềm, lừng lững vô nhà, mắt trừng trừng đỏ lòm, miệng gầm gừ sùi bọt mép, sẽ ‘you will know my hand’ ngay. Từ đó, ai nhắn tin mượn tiền thì mình đều nói Yes, nhưng cho luôn, ví dụ bạn mượn 100 triệu thì cho quách nó 50 triệu, để giữ tình bạn, chứ mượn xong thì vừa mất tiền, vừa mất bạn. 

Nhiều người nói “nếu tôi trúng số độc đắc, tôi sẽ mua cái này cái kia cho người nghèo..” thì thực tế tới lúc đó mới biết được. Phần lớn lúc trúng xong sẽ suy nghĩ “nó nghèo kệ nó, tiền này của mình” nên sẽ dùng mua nhà mua cửa, đổi xe, đi du lịch,..những cái lợi cho bản thân mình thôi. Có người nói, nếu tôi thành tỷ phú, tôi sẽ vẫn là tôi…thì chỉ khi nào giàu có mới biết được có đúng hay không. Vì nhận thức, suy nghĩ và hành động SẼ THAY ĐỔI khi có tiền trong tay.

Mình có một chị bạn thân, chị có căn nhà ông bà để lại nhưng bị mất hết giấy tờ, giờ muốn có sổ hồng để bán phải truy lục rất khó, chồng chéo mấy chục người thừa kế ở nước ngoài phải từ chối tài sản thông qua hợp pháp hoá lãnh sự nên chị nghĩ chắc không bao giờ được. Chị thuê một ông luật sư, nói anh giúp em, em mà có căn nhà này coi như món tiền trên trời rơi xuống, em sẽ chia cho anh 1/3. Ông luật sư làm 2 năm mới xong giấy tờ. Có sổ hồng trong tay, có người trả giá căn nhà 300 tỷ nên chị thấy tiếc. Gặp mình, chị kể ối cái này dễ ẹt, chị tự làm cũng được, hồi đó chị ngu quá nên mới nhờ luật sư, trường hợp này dễ mà ông luật sư không nói. Chị chỉ đồng ý cho 100 triệu thôi. Ông luật sư này đâm đơn, thắng kiện vì văn tự rõ ràng. Chị gần như hoá điên, lảm nhảm cả ngày, dù ĐƯỢC 200 tỷ trong tay nhưng chị chẳng quan tâm vì mãi nghĩ đến việc đã MẤT 100 tỷ. “Đồng tiền đi liền khúc ruột“, cứ chiều chiều, chị kêu tài xế đánh xe Audi A8 chở chị ra bờ sông, vừa ngồi ăn mắc-ca vừa xoã tóc ngồi khóc đến sưng mắt. Khi hoàng hôn buông tím ngắt trên dòng sông, khi bìm bịp lẻ bạn kêu khắc khoải đến nao lòng, thì chị mới trở về biệt thự, chong đèn trả thù ông luật sư. Chị đã rửa hình của ông ấy ra, soi đèn led, lấy kim chọt, kiểu ếm bùa. Tối chị lấy kim chọt miệng thì sáng mai ông luật sư thức dậy, thấy miệng sưng vù. Tối chị chọt bụng thì ông luật sư đau bụng, chị chọt chân thì ông ấy bị đau chân, có bữa không biết chị chọt chỗ nào mà ông luật sư chỉ còn mạnh toán hoá, còn sinh lý thì yếu thôi là yếu.

Cho 1 đứa trẻ cấp 1 “con tự do làm những gì con thích đi”, thì phần lớn chúng sẽ ôm điện thoại, ipad hoặc truyện tranh hoặc tivi ngay lập tức. Cho 1 học sinh trung học “con thoải mái làm những điều con thích đi” thì chúng sẽ đi chơi game, cà phê, chạy xe máy trên phố la hét, thậm chí hút thuốc và thử những cái chúng tò mò. Cho một sinh viên “hãy làm điều bạn thích” thì đại đa số sẽ chọn yêu đương bồ bịch, nhậu, ngủ, đi chơi, cà phê, mua sắm, lướt mạng,….chứ ít ai chọn ngồi giải những phương trình dài ngoằng, những cuốn giáo trình khô khan, những sách chuyên môn dày cộm, những buổi thiện nguyện vì cộng đồng. Bạn cứ nhớ lại đi, thời đi học, hôm nào được nghỉ vì thầy cô ốm bệnh là cả lớp mừng rỡ, vì được đi chơi!

Với người non nớt, chưa có óc già dặn của sự trưởng thành “hãy làm điều bạn ưa thích” là cái bẫy của sự bất hạnh. Và với người hay nói những câu như “tôi ghét nhất là, tôi chúa ghét…” thì họ chắc chắn là nhóm người hành xử rất cảm tính, để cảm xúc chi phối nhiều. Nay yêu mai ghét, nay thích mai chán, nay ưa mai hết ưa…thì không có sự sâu sắc và đức tin vững vàng (nay tin mai hết tin gọi là mê tín, còn một người có đức tin trọn vẹn sẽ không thay đổi).

Nếu cho một người chỉ làm “những thứ tôi đam mê” thì đời họ sẽ xoay tròn như 1 cái đèn cù quân. Bạn có thể nhìn thấy quanh bạn, rất nhiều người, tuổi đã lớn nhưng chẳng có thành tựu gì như họ muốn, dù họ có năng lực.

Đam mê, với người non nớt, sẽ thay đổi xoành xoạch. Cấp 1 có khi ước mơ làm phi công nhưng lên cấp 2 lại muốn thành diễn viên ca sĩ, lên cấp 3 có khi muốn thành giáo viên giám đốc kỹ sư bác sĩ nhưng cuối cùng lại trở thành anh hùng bàn phím, sống ảo trên mạng bình luận dạo khắp nơi. Thấy người ta nói cái gì hay là mình vội vàng “đam mê”, vài bữa lại hết.

Đam mê là khái niệm chỉ dành cho người có đầu óc rất trưởng thành và nhận thức rất sâu, bản lĩnh rất vững, đức tin rất chân thành (người có tư chất).

Các bạn học sinh sinh viên nên đọc bài viết tuyệt hay này để biết mà chọn bạn mà chơi, khi ra đời thì biết chọn người hùn hạp làm ăn góp vốn cổ phần, về đời sống thì gái biết chọn chồng, trai biết chọn vợ. Lãnh đạo quản lý đọc để biết chọn nhân viên và người kế nghiệp.

PHẨM CHẤT vượt trội của mọi phẩm chất, cái cuối cùng để người ta chọn lựa chính là tính TRÁCH NHIỆM.

Không ai trong chúng ta có thể phủ nhận sự may mắn góp phần lớn trong vận mệnh mỗi người. Bệnh truyền nhiễm trong cơn đại dịch, có người bị lây có người không, dù ở chung với người nhiễm. Trong tích tắc, nhanh hơn hoặc chậm hơn vài giây, mình có thể thoát khỏi một tai nạn. Tình cờ gặp người nào đó, có thể thay đổi cả cuộc đời mình theo một hướng khác tốt đẹp. Có những bạn đến phỏng vấn xin việc, dù kém hơn các ứng viên khác nhưng nhà tuyển dụng nhận vô làm chỉ vì có “ngoại hình ưa nhìn” chứ không phải “đẹp”. Mình ra đời làm ăn, lúc khởi nghiệp không một xu dính túi, may mắn được đối tác cho nợ, khách hàng trả tiền trước...nên mới có vốn xoay sở, mới có cơ ngơi ngày nay. Ba lần bỏ quên Ipad trên xe taxi, 3 lần taxi đến tận nhà trả lại. Hôm đi sân bay, vì chuyến bay nửa đêm buồn ngủ, rớt cái ví toàn bộ tiền bạc giấy tờ, có đứa nhặt lại đi tìm đưa lại cho bằng được. Sự may mắn không phải từ trên trời rơi xuống, mà nó nguyên nhân.

Hồi còn trẻ, mới ra trường, sau khi đi làm 3 năm cho một hãng Nhật, mình bị sa thải vì công ty tái cơ cấu, dẹp ngành kinh doanh đó trên toàn thế giới. Rồi thất nghiệp vạ vật cả năm trời. Tiền bạc giật gấu vá vai. Nhiều lúc bất lực về đường lối mưu sinh, có lúc đang cầm cái ly nước trên tay muốn ném xuống đất cho nó vỡ tan. Người lúc nào cũng bức bối vì không làm ra tiền, không nghĩ ra được cái gì mới để có thể bứt phá. Đầu óc u u mê mê, nhìn thấy người ta có thành tựu này thành tựu kia, lòng buồn hết sức. Tự nhiên không muốn chơi hay muốn nói chuyện với ai. Ai nói gì mình cũng mặc cảm suy diễn và tự ái. Tự giam mình vô cái phòng trọ và máy tính. 

Một buổi tối nọ, vét những đồng cuối cùng, mình vào quán cà phê ở phố Tây ngồi nghe thử Tây nó nói cái gì, sao nước nó giàu có văn minh mấy trăm năm ắt hẳn phải có bí quyết. Bàn bên có 2 ông bà già người Pháp, thấy mình đang ngồi buồn nên ổng bà qua nói chuyện. Nói chuyện 1 hồi, mình mới kể sự tình, nói sao tao không may mắn gì cả. Tao đã thử mọi cách, vô đủ các chùa đền miếu mạo để cầu xin. Rồi cúng sao giải hạn, phong thủy trong nhà, xem bói tử vi...thì cũng kinh qua hết. Thậm chí bước chân phải hay chân trái trước mỗi sáng ra khỏi nhà tao cũng xem. Nhưng kém may mắn vẫn hoàn kém may mắn.

Nghe xong bà cười nói. Nếu mà may mắn chỉ đến từ xin xỏ, giành giật, cúng bái... thì các bộ lạc châu Phi đã phồn vinh hết. Bà nói, tôn giáo của mọi tôn giáo, quy luật của mọi quy luật là CAUSE AND EFFECT. Tức quy luật nguyên nhân-kết quả, hay gọi tắt là Nhân-Quả. Mày đã cho đi cái gì chưa mà đòi may mắn đến? 

Wow, mình bừng tỉnh. Bà nói, 2 vợ chồng tao về hưu từ lúc 50, đi lang thang chơi cho hết 1 đời phong lưu. Sinh ra trên trái đất này, giỏi lắm 100 năm là mày thành đất thành bụi, nên 50 năm đầu mày làm như điên, cho đi thật nhiều...rồi cuối đời còn lại mày hưởng, sung sướng 1 đời người đi. Mình liền hỏi, nhưng tao đâu có tiền mà cho? Bà nói, người cho đi không nghĩ thế. Ví dụ mày nên đi tình nguyện, hiến tạng, đặc biệt là hiến máu nhân đạo, phải thay máu để refresh máu mới. CHO ĐI. ĐÓ LÀ BÍ MẬT CỦA SỰ MAY MẮN. 

Mình chợt nhớ từ nhỏ, mọi người trong gia đình dặn là tuyệt đối không được hiến máu. Máu không được cho ai, “cho đi là mất” mà sao bà này nói ngược vậy. “Cho đi là nhận lại” là một khái niệm quá xa lạ lúc đó. Mới gân cổ lên cãi. Ông già mới từ tốn giải thích, cơ thể mình có khoảng 7.9 lít máu. Khoảng 3 lít nằm trong các mô, tế bào, cơ quan...còn lại là lưu thông theo hệ tuần hoàn, chảy 1 vòng qua tim. Giống như cái bình nước ấy. Mày ù lì, không vận động thì nước sẽ chảy chầm chậm, vận chuyển ô xy đến các tế bào rất ít, không sáng suốt được. Nên mày phải vận động. Thứ 2 là máu là thứ được tạo ra nếu mất đi, nên mày cứ giữ máu cũ miết, thì ùn ứ trong đó. Mày nên thay máu 1 chút, cho đi 200ml hoặc 350ml cứ mỗi 6 tháng, tạo cơ hội cho các tuyến tạo ra máu hoạt động. Máu của mày sẽ đến với  người cần nó, mày đã làm 1 nghĩa cử cao đẹp, một hành động cho đi. Sự "cho đi" có tính tâm linh rất lớn. Mọi sự "cho đi" đều được tích lũy thành năng lượng vô hình. Khi mày cho đi, gương mặt nó sẽ khác. Ánh mắt nó sẽ khác, phong thái, mọi thứ sẽ khác. Và lúc đó, may mắn tự tìm đến với mày. 

Nhưng mình lại hỏi, máu ít sáng tạo, máu lười, máu thụ động...của mình hẻm lẽ chuyển cho người khác? Ông mới cười bảo rằng, cũ là cũ với mày, nhưng với mới với cơ thể mới. Cơ thể con người rất kỳ diệu, nó sẽ tiếp nhận có chọn lọc, cải tạo để hòa hợp. Tony chẳng tin, nói chung là nhát gan, và ích kỷ tiểu nông vẫn còn nặng. Ngu gì cho. Lấy vô không được thì thôi chứ mắc gì cho, cho cho cái con khỉ. Nghĩ đến ống kim đưa vào tay đã sợ. Chích thuốc còn hãi nữa là. Nhưng 1 tháng trôi qua, sự bức bí về mưu kế sinh nhai nó khủng khiếp. Một buổi chiều nọ, buồn quá nên quyết định đi cho máu, xả máu ngu máu xui xẻo cho rồi. Khi đến nơi và nằm trên ghế rồi, mới thấy mình dại. Thế rồi lỡ, tới rồi cũng phải cho chứ hẻm lẽ bỏ về. Đâu phải nhạc sĩ Vũ Hoàng đâu mà "giữa giờ chơi, mang đến lại mang về"? (Chán bác này quá, đã lỡ mang đến thì "chơi" luôn cho nó phóng khoáng chứ "mang về" làm gì). 

Lúc nằm hiến, tay bóp bóp để máu ra mà lòng đau như cắt, suy nghĩ miên man. Xách mấy hộp sữa về, nói đây là lần cuối mình có một hành động dại dột như thế này. Mình sẽ nghĩ là cho máu về rất là mệt, nhưng cũng không cảm thấy gì. Hút 1 lèo hết 5 hộp sữa, rồi cái ngủ. Chờ sáng mai, coi thử may mắn có đến không. Không có là i meo qua ông bà người Pháp chửi. Một thời sửu nhi, non nớt về trí tuệ. Động chút là chửi, không có lợi là chửi. 

Một tuần trôi qua, may mắn không thấy đâu. Đi phỏng vấn công ty nào rớt công ty đó. Mở hộp mail ra thì trường bên Tây gửi thư từ chối, không cho học bổng. Chỉ có một trường bên Hà Lan nói là đang xem xét hồ sơ của mày, mày vui lòng đợi. Đọc cái tự nhiên nảy ra, hay là mình lấy giấy chứng nhận hiến máu (sổ đỏ) scan rồi nộp cho nó. Miếng giấy màu đỏ không có ghi tiếng Anh nên mình phải dịch ra, xong gửi. Nhưng cũng chẳng hy vọng gì. Nhận được thư từ chối miết đã quen rồi. Nhưng câu cú viết ra có vẻ thông minh hơn chút, chắc là do có máu mới lên não. (Giấy chứng nhận hiến máu có màu đỏ, nên mình gọi là sổ đỏ. Ai càng nhiều "sổ đỏ" này thì càng hào sảng, còn nhiều sổ đỏ đất đai, thì càng tham)

Đúng 1 tuần sau, email của trường gửi về, nói tụi tao sau khi cân nhắc, đồng ý cấp cho mày 1 học bổng toàn phần, gồm cả ăn ở, đi lại kể cả vé máy bay từ VN qua, mày lên Sở Tư Pháp làm Lý Lịch Tư Pháp để chuẩn bị xin visa. Ước mơ qua Hà Lan gặp cô gái Hà Lan để "vắt sữa cô ấy" đã trở thành hiện thực....