Tục đốt vàng mã đã có từ lâu đời và là một phong tục quen thuộc trong văn hóa tâm linh của người Việt cũng như nhiều dân tộc châu Á khác. Tuy nhiên, giữa thời đại công nghệ hiện đại ngày nay, tục lệ này đang dần bộc lộ những mặt trái và nhận nhiều ý kiến trái chiều.
1.Nguồn gốc lâu đời của tục đốt vàng mã
Theo các nhà nghiên cứu, tục đốt vàng mã bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại. Trong quan niệm dân gian, người ta tin rằng sau khi chết, hồn người quá cố sẽ về một thế giới bên kia để tiếp tục cuộc sống. Để đảm bảo người thân được sống sung túc và hạnh phúc ở cõi âm, người sống thường xuyên cúng tế và đốt vàng mã để gửi gắm tài lộc cho người đã khuất.
Cụ thể, vào các dịp lễ tết, giỗ chạp hay đám tang, người ta thường đốt những tờ tiền giấy bạc vàng mã để cúng, tưởng nhớ và chuyển phước lành cho người quá cố. Đôi khi, người ta còn đốt luôn các mô hình đồ vật bằng giấy như xe hơi, nhà cửa, quần áo... cho người thân dùng ở thế giới bên kia.
Tục này được cho là bắt nguồn từ niềm tin rằng người chết vẫn tiếp tục sinh hoạt bình thường ở một thế giới khác và họ cũng cần dùng đến những đồ vật vật chất như khi còn sống. Chính vì thế, việc đốt vàng mã trở thành một cách để con cháu thể hiện lòng hiếu thuận, báo hiếu với tổ tiên.
Sau này, tục lệ này lan truyền sang các nước lân cận như Việt Nam, Nhật Bản, Hàn Quốc... và được người dân các nước này tiếp nhận, duy trì cho đến tận ngày nay. Theo thống kê, hiện Việt Nam đang có khoảng 450 cơ sở sản xuất đồ mã phục vụ nhu cầu đốt vàng mã trong dịp Tết và cúng giỗ của người dân.
2.Sự phổ biến của tục đốt vàng mã ở các nước châu Á
Ngoài Việt Nam, tục đốt vàng mã còn phổ biến ở nhiều quốc gia châu Á khác có ảnh hưởng văn hóa từ Trung Quốc như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore. Tại các nước này, người ta cũng thường xuyên đốt vàng mã vào các dịp lễ tết để cúng tổ tiên và cầu cho sự may mắn, bình an.
Cụ thể, tại Nhật Bản, vào dịp lễ Obon hàng năm (lễ hội tưởng nhớ tổ tiên), người dân sẽ đốt vàng mã để tưởng nhớ và cầu an cho những người thân đã khuất. Hình ảnh những ngọn lửa vàng rực rỡ trong đêm tối của lễ hội Obon là một nét văn hóa đặc trưng của Nhật Bản.
Tại Hàn Quốc, vào ngày Tết Nguyên đán và Tết Trung thu hàng năm, các gia đình cũng thường đốt vàng mã cho tổ tiên và cầu cho sức khỏe, may mắn trong năm mới. Đồng thời, họ cũng cúng và đốt vàng mã vào các ngày giỗ chạp để gửi vàng bạc, lương thực cho người thân đã mất.
Tại Singapore, mỗi năm vào dịp lễ Vu Lan, Phật tử địa phương lại tổ chức lễ hội đốt vàng mã rất lớn để tưởng nhớ tổ tiên và cầu siêu cho ông bà cha mẹ. Các chùa chiền ở Singapore cũng bày bán đồ mã phong phú phục vụ nhu cầu đốt vàng mã trong dịp này.
3.Tục đốt vàng mã - Tranh luận trái chiều giữa truyền thống và tư duy hiện đại
Mặc dù có nguồn gốc lâu đời và phổ biến ở nhiều nước châu Á, thời gian gần đây, tục đốt vàng mã đang nhận nhiều ý kiến phản biện về cả khía cạnh văn hóa lẫn thực tiễn.
Trước hết, một số ý kiến cho rằng việc đốt vàng mã là một phong tục lạc hậu, không còn phù hợp với xã hội hiện đại. Thay vì đốt tiền giấy, người ta nên dùng số tiền đó vào những việc thiện ích hơn như từ thiện, giúp đỡ người nghèo khó.
Bên cạnh đó, việc đốt vàng mã quá mức cũng bị cho là lãng phí tiền bạc và tài nguyên. Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam đốt hàng nghìn tỷ đồng tiền giấy vàng mã, trong khi có rất nhiều người nghèo khổ thiếu thốn. Số tiền này có thể được sử dụng tốt hơn cho các hoạt động từ thiện xã hội.
Ngoài ra, việc đốt vàng mã còn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Khói và tro tàn từ lửa đốt vàng mã trực tiếp thải ra không khí, làm ô nhiễm không khí và môi trường xung quanh. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người.
Tuy nhiên, bên cạnh những lập luận phản biện trên, vẫn có nhiều ý kiến bảo vệ giá trị văn hóa và tâm linh của tục đốt vàng mã. Người ủng hộ cho rằng đây là nét đẹp văn hóa truyền thống cần được bảo tồn, thể hiện lòng thành kính và hiếu thuận của con cháu với tổ tiên.
Hơn nữa, tục đốt vàng mã còn thể hiện niềm tin tâm linh sâu sắc của người Á Đông về sự tồn tại của thế giới bên kia sau khi chết. Do đó, không nên xem nhẹ giá trị văn hóa và tâm linh này dưới góc nhìn hiện đại.
Vấn đề đặt ra là làm thế nào để giữ gìn những giá trị truyền thống tốt đẹp của tục đốt vàng mã, đồng thời hạn chế những mặt trái tiêu cực của nó trong xã hội hiện đại. Đây vẫn là vấn đề gây tranh cãi, chưa có lời kết luận cuối cùng.
4.Để giải quyết tranh cãi xung quanh tục đốt vàng mã, cần có những giải pháp cân bằng giữa truyền thống và hiện đại:
- Về phía cơ quan quản lý:
Các cơ quan chức năng cần có những quy định cụ thể để quản lý việc đốt vàng mã trong cộng đồng. có thể hạn chế việc đốt vàng mã quá mức vào những ngày lễ lớn, đồng thời khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường hơn.
Bên cạnh đó, nhà nước cũng nên có chính sách khuyến khích, hỗ trợ các hoạt động từ thiện xã hội để người dân có thể dành số tiền ban đầu cho vàng mã vào những việc ý nghĩa hơn.
- Về phía người dân:
Mỗi người dân cần nâng cao nhận thức, thay đổi suy nghĩ và thói quen đốt vàng mã theo hướng tiết kiệm, vừa phải. Cúng giỗ có thể dùng lương thực, hoa quả thay vì tiền vàng mã.
Đồng thời, mọi người có thể đóng góp một phần tiền tiết kiệm được cho các hoạt động từ thiện, giúp đỡ người khó khăn, những người không may gặp hoạn nạn. Việc làm này cũng sẽ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc không kém.
- Về phía các tổ chức xã hội:
Các tổ chức xã hội cần đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề này. Đồng thời, khuyến khích mọi người tham gia các hoạt động thiện nguyện vì cộng đồng.
Như vậy, với sự chung tay, cân bằng giữa truyền thống và hiện đại, việc đốt vàng mã có thể được giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đúng mực, đồng thời hạn chế tối đa những mặt trái tiêu cực của nó. Đây có thể coi là giải pháp ổn thỏa để giải quyết tranh luận xung quanh tục lệ này trong thời đại ngày nay.
Tham khảo :
[1] https://hudungtrocot.com/y-nghia-cac-loai-vang-ma#:~:text=%C3%9D%20ngh%C4%A9a%20c%E1%BB%A7a%20t%E1%BB%A5c%20%C4%91%E1%BB%91t%20c%C3%A1c%20lo%E1%BA%A1i%20v%C3%A0ng%20m%C3%A3,-Nh%E1%BB%AFng%20t%E1%BB%9D%20ti%E1%BB%81n&text=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di%20s%E1%BB%91ng%20d%C3%B9ng%20phong%20t%E1%BB%A5c,s%E1%BB%B1%20b%C3%A1o%20%C3%A2n%20thi%C3%AAng%20li%C3%AAng.
[2] https://nhandan.vn/dot-vang-ma-gay-lang-phi-nhieu-tien-cua-post349854.html
[3] https://baophapluat.vn/y-nghia-tam-linh-cua-viec-dot-vang-ma-post153296.html
[4] https://nongnghiep.vn/can-thay-doi-nhan-thuc-ve-dot-vang-ma-d213627.html
[5] http://baovanhoa.vn/van-hoa/van-hoa-thoi-luan/artmid/566/articleid/21058/tuc-dot-vang-ma-va%CC%80-ca%CC%81ch-ba%CC%81o-hie%CC%81u-cu%CC%89a-nguo%CC%80i-vie%CC%A3t
[6] https://laodongthudo.vn/loai-bo-tuc-dot-vang-ma-bat-dau-tu-nhan-thuc-69564.html
[7] https://congthuong.vn/tuc-dot-vang-ma-luu-giu-net-van-hoa-tam-linh-dung-sa-da-me-muoi-lang-phi-269520.html
[8] https://bacgiangtv.vn/tin-tuc/240/58572/can-thay-doi-nhan-thuc-dot-vang-ma
[9] https://nguonluc.com.vn/nhin-nhan-ve-tuc-dot-vang-ma-nhu-the-nao-cho-dung-a9163.html
[10] https://quochoitv.vn/dot-vang-ma-hay-thanh-tam-dung-lang-phi-me-muoi
[11] https://laodong.vn/van-hoa-giai-tri/tuc-dot-vang-ma-den-luc-phai-thay-doi-y-thuc-nguoi-dan-877956.ldo
[12] https://toquoc.vn/dot-vang-ma-lang-phi-tien-cua-va-lang-phi-niem-tin-99187737.htm
[13] https://thanhtravietnam.vn/xa-hoi/dot-vang-ma-can-tranh-gay-lang-phi-179254.html
[14] https://vietnamnet.vn/quan-niem-dot-vang-ma-cho-to-tien-cang-nhieu-cang-tot-la-mot-sai-lam-
821115.html
[15] https://daidoanket.vn/lam-dung-dot-vang-ma-lam-mat-di-gia-tri-tot-dep-10215271.html
[16] http://baonamdinh.vn/channel/5092/201803/chan-chinh-tinh-trang-dot-vang-ma-tran-lan-2523820/
[17] https://tienphong.vn/su-that-ve-tuc-dot-vang-ma-dip-ram-thang-7-post1563138.tpo
[18] https://tienphong.vn/vang-ma-sieu-ti-hon-giam-o-nhiem-lang-phi-post1608557.tpo
[19] https://baodantoc.vn/tuc-dot-vang-ma-nhin-tu-mot-so-quoc-gia-6978.htm
[20] https://tienphong.vn/dot-vang-ma-la-hu-tuc-nguon-goc-tu-trung-quoc-post709317.tpo
[21] https://bnews.vn/tuc-dot-vang-ma-xuat-phat-tu-dau/77145.html
[22] https://vnexpress.net/nha-nghien-cuu-tran-dinh-son-dot-vang-ma-la-hu-tuc-me-tin-3715147.html
[23] https://baochinhphu.vn/nhieu-nuoc-chau-a-noi-khong-voi-vang-ma-102235381.htm
Đăng nhận xét